عمواوغلي قالي لري
هنر، اين همزاد بشر در ظرف بلورين انديشه با پيرهني از حباب در شهر باد. بر روي امواج دريا همچو كندوي عسل روان . مرگ هر يك از عضو آن با نيش زهرآگين زنبور عسل موميائي مي‌شود در قطره باران .
آنچه كه بيش از پيش توجه پژوهشگران قالي را به خود جلب مي‌كند وجود اساتيدي است كه هر يك به نوعي در عرصه طرحهاي اصيل و سبكهاي متنوع قالي به فعاليت پرداخته‌اند و آثار ارزشمندي به يادگار گذارده‌اند، يكي از اين اساتيد بزرگ قالي بافي ايران بي‌شك عمو اوغلوست كه مختصر تحقيق و پژوهش را در فعاليتهاي ايشان از وظايف خودم مي‌دانم.
تاريخ قالي بافي مشهد
بررسي تاريخ قالي بافي مشهد تا حدودي توام با مشكل است بنابر نوشته‌ها و مدارك موجود ، قديمي‌ترين قالي در اين شهر منسوب به دوره شاه عباس كبير (996 تا 1038هـ.ق) است كه به دستور او جهت مقبره‌ها بافته شد. ولي بعد از آن، تا اوايل قاجار هيچ نوع فعاليت گسترده‌اي از قالي بافي در دست نيست. همان زمان كه بازرگانان تبريزي براي گسترش صادرات قالي دست به تاسيس كارگاههاي متمركز در برخي شهرها و از جمله در مشهد زدند.
استاد عبدالمحمد عمواوغلي
محمد كهنمويي اهل كهنموي آذربايجان (روستاي مابين اسكو و كندوان) با اشتغال در حرفه نساجي و ابريشم بافي و تجارت از توليد كنندگان صاحب نام تبريزي بود.
در سال 1250 هـ. ق وارد مشهد شد و ضمن تغيير شهرت خود از كهنمويي به عمواوغلي حرفه نساجي را رها كرد و به كار توليد و بافت قالي روي آورد. محمد عمواوغلي صاحب دو پسر به نامهاي عبدالمحمد و عليجان شد كه هر دو فرزند او نيز در امر توليد قالي در مشهد به فعاليت پرداختند.
استاد عبدالمحمد عمواوغلي در كنار بزرگان توليد و طراحي قالي ايران از چهره‌هاي انگشت شمارث است كه به هنر قالي بافي ارزش و اعتلاي ويژه‌ايي بخشيد، وي به همراه برادرش در كارگاههاي متعدد قاليبافي به كار پرداخت. بيشتر كارگاههاي او در روستاهاي محمودآباد (شش كيلومتري مشهد)_ طرقبه (از ييلاقات مشهد)_ درخش و شانديز قرار داشت.
استاد عبدالمحمد عمواوغلي در تهيه نقشه‌هاي منحصر به فرد و رنگ آميزي مواد مورد استفاده در قالي بافي تبحر خاصي داشت.
طراحاني نظير «عبدالكريم» اهل كرمان و استاد «عبدالحميد صنعت نگار» بر روي اين قالي‌ها طرحهاي بي‌بديلي را نقش كرده‌اند.
(عبدالحميد صنعت نگار در سال 1287 در كرمان متولد شد و در 12 سالگي پس از عزيمت به مشهد همراه پدرش به طرح و نقشه كشي قالي‌ها مشغول شد. عبدالحميد صنعت نگار درباره عمواوغلي مي‌گويد: او مرد ساده‌ايي بود و به قاليبافي عشق سرشار داشت. ولي ثروت زيادي نداشت.
غالب اوقات نيز نقشه‌هاي دلخواه را از جمله نقشه‌هاي سروناز و لچك ترنجي را سفارش مي‌داد. بعد از برچيده شدن كمپاني‌هاي خارجي بود كه تواناييهاي برادران عمواوغلي بر روي قالي‌ها شكل واقعي گرفت).
از آنجايي كه بيشتر قاليهاي عمواوغلي سفارشي بود، از طرحهايي كه در دو كتاب قطع بزرگ، كه گويا از انگلستان برايش فرستاده بودند و در آنها تصاوير و نقشه‌هاي فراواني از قاليهاي قديم ايراني از زمان صفويه و قبل از آن و همچنين تصاويري از قاليهاي موزه‌اي خارج از ايران وجود داشت الگو برداري مي‌كرد، و نيز خود با تجربه‌‌ايي كه در طول ساليان بدست آورده بود دخل و تصرفاتي در اين طرحها صورت مي‌داد.
در مورد رنگرزي و استفاده از رنگهاي گياهي كمتر كسي را مي‌توان هم طراز او يافت. مواد رنگرزي استاد معمولا قرمزدانه، نيل، پرطاووس، برگ مو و پوست گردو بود كه بنا بر ميزان استفاده ، رنگ مورد نظر را تهيه مي‌كرد تا در زمان بافت از دو رنگي و رگه‌دار شدن قالي جلوگيري شود.
رجشمار قاليهاي عمواوغلي بين 40 رج تا 150 رج متغير بود و اكثر قالي‌ها داراي حاشيه‌هاي طولي و عرضي كه گليم بافي به صورت سراسري و متصل بافته مي‌شد آخرين بافته وي نيز دو قطعه قالي 140 متري (10*14) بود كه هم اكنون در كاخ مرمر و سعد آباد نگهداري مي‌شود، رنگ اين قالي‌ها كرم و نقشه آنها افشان است. كه با استاد كاري عباسقلي صابر تهيه گرديده است.
شاهكارهاي قالي عمواوغلي
در سال 1314 براي باشگاه افسران يك قالي با طراحي همانند قالي شيخ صفي اردبيل به اندازه 407*628 سانتي متر بافته شد.
در حدود سالهاي 1313 تا 1315 قالي شكارگاه با مساحت 86 متر، كه يكي ديگر از قاليهاي نفيس عمواوغلي به شمار مي‌رود.
قالي نقشه گلداني كه (كپي برداري از قالي معروف گلداني در موزه هنر و صنعت وين در اتريش) هم اكنون در مجموعه قاليهاي قديمي شركت سهامي قالي ايران نگهداري مي‌شود.
از ديگر شاهكارهاي وي قالي معروف به كوزه‌كناني كه استاد طراحي آن عبدالحميد صنعت نگار است، سيسل ادواردز در كتاب معروف قالي ايران مي‌نويسد: « قالي كوزه‌كناني در حقيقت نمونه شگفت‌آور و شاهكار هنر قالي بافيست، كه حد اعلاي مهارت و استادكاري را در اين حرفه نشان مي‌دهد. در مدت 50 سال قاليهاي نفيسي را در نقاط مختلف ايران و كشورهاي مغرب زمين ديده‌ام، ولي قالي‌اي كه توسط عمواوغلي بافته شده در زمره نفيس‌ترين قاليهاي نوبافت جهان است. طرح متن و حواشي آن را بايد زيبايي مطلق و جوهر زيبايي خواند. نقشهاي سروناز و يا نگاره‌هاي ماري به طور زيبايي جلوه‌گري مي‌كنند، كه هر بيننده‌اي را تحت تاثير قرار مي‌دهد و چون ذره‌بين نداشتم نتوانستم گره‌ها را به طور دقيق شمارش كنم).
بعد از فوت استاد عبدالمحمد عمواوغلي در سال 1316 شمسي، برادرش عليجان عمواوغلي بعد از هشت سال دوري از كار قاليبافي از تهران به مشهد آمد و تا مدتي كار برادر را با جديت دنبال كرد و سرانجام نيز در سال 1336 در سن 65 سالگي درگذشت.
چند سال پيش در مسابقات بين المللي نيويورك، قالي عمواوغلي در رتبه اول قرار گرفت و جايزه منتخب را از آن خود كرد.
http://www.benamrug.com
سالها بايد كه تا يك مشت پشم از پشت ميش
زاهدي را خرقه گردد يا شهيدي را كفن
قرنها بايد كه تا از لطف حق پيدا شود
با يزيدي در خراسان يا اويسي در قرن
امید بنام ، تبریز