بررسی نقش اقتصادی فرش در روستای ملوند(فصل دوم)
روستاي ملوند روستاي ملوند در 70 كيلومتري شمال شرقي طبس در مسيرجاده طبس ـ بشرويه يا طبس ـ مشهد و در يك منطقه كوهستاني واقع شده است.
همانطور كه قبلاً گفته شد روستاي ملوند جزو بخش دستگردان بوده كه اين بخش شامل دهستانهاي دستگردان و كوه يخاب مي‌باشد كه تعداد روستاهاي مسكوني دستگردان بدين ترتيب مي‌باشد.
جدول 1: تعداد روستاهاي مسكوني به تفكيك دهستان .
| نام دهستان | دستگردان | كوه يخاب |
| زير20 خانوار | 36 | 27 |
| بالاي 20 خانوار | 23 | 6 |
| جمع كل | 59 | 33 |
كه به طور كلي در دهستان دستگردان 154 آبادي و در دهستان كوه يخاب 126 آبادي وجود دارد كه از اين تعداد در دستگردان 59 آبادي مسكوني و 59 آبادي غير مسكوني بوده و در كوه يخاب نيز 33 آبادي مسكوني و 93 آبادي غير مسكوني مي‌باشد.
جمعيت روستاي ملوند طبق آماري كه از خانه بهداشت بدست آورده‌ايم 380 نفر بوده كه شامل 87 خانوار مي‌باشد .
مردم اين روستا مردم بسيار خون گرم، مهربان، مهمان نواز و ... بوده كه متاسفانه در مورد وجه تسميه اسم اين روستا (ملوند) و آداب و رسوم و گذشته تاريخي آن نتوانستيم به مطلبي كه درخور توجه باشد دست يابيم ولي آنچه كه در مورد طبس بدست آورده‌ايم و بالطبع شامل روستاهاي آن نيز مي توانسته باشد اين است كه طبس در زمان عمربن خطاب توسط سربازان اسلام به صلح گشوده شده است و از آن زمان حوادث تاريخي زيادي را به خود ديده است و در زمان قاجار و رضا شاه به صورت حاكم نشيني اداره گرديده است. مردم طبس از ابتدا شيعه اثني عشري بوده اند و جزدوره حكومت اسماعيليه گزارشي از وجود مذهبي غير از شيعه اثني عشري در اين شهر ثبت نشده است .
مناطق ديدني اين روستا بطوريكه اهالي محترم آنجا بيان كرده اند شامل قلعه حسن صباغ در 5 كيلومتري روستاي ملوند، مغول دختر، عرب گريز، كش تركمني و ... مي‌باشد .
از نمونه هاي جالبي كه در اين روستا ديديم رنگ كردن مشك آب به وسيله ريشه بادام كوهي بود بدين صورت كه ريشه بادام كوه را همراه با آب در داخل مشك به مدت 48 ساعت قرار م دهند تا رنگ قرمز به مشك بدهد مزيتي كا اين كار دارد اين است كه بوي بد مشك را مي‌گيرد و از فاسد شدن آب داخل مشك جلوگيري كرده و همچنين مانع از فاسد شدن پوست خود مشك گردد.
تسهيلات اين روستا شامل آب و برق، تلفن، مركز مخابرات، دهستان، سد خاكي، مسجد و حسينيه، شركت تعاوني، نفت فروشي، آب شرب (آب چاه كه كلرزني شده و لوله كشي بهداشتي دارد) و آب قنات براي كشاورزي، آسياب آرد براي تأمين مايحتاج روستا، جاده حمام خورشيدي (تنها حمام خورشيدي در روستاهاي اطراف مي‌باشد) دفتر پست و ... مي‌باشد.
الف) كشاورزي
الف ـ 1 شرايط آب وهوايي و وضعيت آب و خاك هرمنطقه مشخص كننده نوع محصولاتي است كه در آن منطقه قابل كشت مي‌باشد. اين روستا داراي آب و هواي گرم و خشك، خاك سبك و منابع آب زير زميني مي‌باشد. كه منابع آبي بخش دستگردان بدين صورت مي‌باشد .
جدول 2ـ منابع آبي بخش دستگردان
| منابع آبي | قنات ( رشته ) | چاه (حلقه ) | چشمه |
ميزان آب استحصالي ( متر مكعب ) |
| بخش | ||||
| دستگردان | 89 | 93 | 7 | 50302765 |
جدول 3ـ چاههاي كشاورزي بخش دستگردان
| نام بخش |
تعداد چاههاي عميق ( حلقه) |
تعداد چاه نيمه عميق ( حلقه ) | جمع در حلقه |
| دستگردان | 75 | 18 | 93 |
جدول 4ـ سطح زير كشت محصولات زراعي و باغي بخش دستگردان بدين ترتيب مي‌باشد [1]»
| بخش دستگردان | نام دهستان | جمعيت | سطح زير كشت محصولات زراعي، هكتار | سطح زير كشت محصولات باغي، هكتار | سطح زير كشت محصولات باغي وزراعي |
| دستگردان | 10019 | 9/2441 | 3/529 | 2/2971 | |
| كوه يخاب | 2442 | 208 | 3/46 | 3/254 | |
| جمع كل | 12461 | 9/2649 | 6/575 | 5/3225 |
الف ـ 2 آماري كه توسط آقاي رفيعيان در قسمت طرح و برنامه مديريت جهاد كشاورزي بدست آورديم چنين مي‌باشد:
« كل زمين زراعي اين روستا 165 هكتار است كه سطح زير كشت آن حدود 60 تا 70 هكتار مي‌باشد. اين روستا داراي 16 كشاورز است كه به برداشت محصولاتي همچون گندم، جو، پنبه، ارزن، كنجد، لوبيا، عدس، ماش، و ... مي پردازند .محصولات باغي اين روستا بيشتر شامل توت بوده و ميوه‌هاي جزئي ديگري كه محسوس نبوده شامل گردو، زردآلو و انار مي‌باشد به طور كلي محصولات باغي مصرف داخلي داشته ولي محصولات مانند كنجد، لوبيا و عدس و ماش هم در داخل روستا و هم در خارج از آن مصرف دارد و به فروش مي‌رسد.»
الف ـ 3 در طي بازديدي كه از اين روستا داشتيم متوجه شديم كه مردم اين روستا به برداشت گياهان دارويي همچون كندل (وشا) آنقوزه (كما ) ـ زيره سياه ـ آويشن مي پردازند و بيشتر برداشت آنقوزه رايج بوده و يكي از منابع درآمدي اين روستا مي‌باشد بنابراين براي كسب اطلاعات بيشتر به سازمان منابع طبيعي شهرستان طبس مراجعه كرده و طي مصاحبه‌اي كه با مسول واحد جنگلكاري و بهره برداري اين سازمان آقاي مهندس ابراهيم حيدري داشتيم ايشان بيان مي‌كند : علت اينكه بيشتر به برداشت آنقوزه پرداخته مي‌شود اين است كه برداشت و فروش زيره و آويشن ممنوع مي‌باشد و تنها برداشتي آنقوزه مجاز ست » بنابراين اطلاعاتي را كه توسط جناب آقاي مهندس حيدري در مورد آنقوزه و همچنين ميزان درآمد اين روستا از طريق آنقوزه چيني بدست آورديم را بيان مي كنيم كه بدين ترتيب مي‌باشد .
«آنقوزه :
نام فارسي : آنقوزه
نام محلي : كما
نام علمي : Ferulaoassa Foetida
خانواده چتريان : Umbeli Fevae
رويشگاه : ارتفاعات شهرستان طبس
آنقوزه گياهي خودرو كه در مناطق كوهپايه‌اي در ارتفاعات 1000 متر به بالا كه دماي هوا مهيا باشد رشد مي‌كند. آنقوزه طبس، شيرين بوده و مهمترين نوع محصول آنقوزه از ارتفاعات طبس برداشت مي‌شود به طور كلي آنقوزه در تمام كوههاي جنوب و شرق و غرب و در منطقه عشق آباد، منطقه كوههاي ملوند، كوههاي دشت ده محمد، خــروان سفله و عليا امامزاده علي ديهوك، كوه شتري و ... رشد مي‌كند.
سطح كل منطقه طرح آنقوزه 10500 هكتار مي‌باشد سطح مفيد قابل بهره برداري 1410 هكتار است. حداقل ارتفاع رويشگاه گياه آنقوزه در ملوند 1120 متر و حداكثر ارتفاع آن 2270 مترمي باشد.
زمان بهره برداري از اين گياه در سنين 4 تا 5 سالگي است شامل 3 قسمت مي‌باشد :
1ـ مرحله گرفت يا علامت گذاري كه از نيمه دوم فروردين شروع و تا پايان ارديبهشت ادامه مي‌يابد.
2ـ‌مرحله پرورشي يا كول گذاري ـ كه از اوايل خرداد تا پايان خرداد مي‌باشد ـ (در اين مرحله سنگي بر روي برگهاي آنقوزه گذاشته مي‌شود تا آنها را باد نبرد و بعد خاكهاي ريشه را كنار مي زنند تا ريشه مشخص شود معمولاً طول ريشه بين 15 تا 20 سانتي متر مي‌باشد).
3ـ مرحله برداشت ـ كه از پايان خرداد شروع شده و تا پايان شهريور ادامه دارد ـ ( به طور كلي دوره برداشت 85 روز طول مي‌كشد) ـ كه شامل دو عمليات مي‌باشد: الف) برش اوليه كه اين برش به صورت مورب بوده و برروي هر بوته ايي متوسط بين 13 تا 17 برش انجام مي‌گيرد و فاصله هر برش 4 تا 5 روز طول مي‌كشد.
در اثر برش شيرآبه از ريشه آنقوزه خارج شده و محصول بدست آمده كشته نام دارد.
ب) برداشتي كشته مي‌باشد.
به طور كلي از هر گياه 6 گرم شيره و 24 گرم كشته بدست مي‌آيد و بخاطر اينكه استمرار در برداشتي فقط حفظ شود و محصول منقرض نشود از سطح موجودي گياه آنقوزه در سال مجاز به بهره برداري مي‌باشد و 75% باقي مانده براي تجديد حيات گياه مي‌باشد.»
جناب آقاي مهندس حيدري درباره مصارف دارويي اين گياه در ادامه چنين بيان مي‌كردند :
« مصارف دارويي گياه آنقوزه :
درمان گوارشي، خاصيت انگل كشي، نفخ معده، ضد تشنج، و براي بيماريهاي عصبي و دستگاه تنفسي مفيد است.
مصارف دارويي اين گياه هنوز به ثبت نرسيده و بيشتر در هندوستان مصرف داشته و براي فروش به اين كشور صادر مي‌شود.»
در مورد سطح درآمد روستاي ملوند از طريق آنقوزه چيني جناب آقاي مهندس حيدري چنين بيان مي‌كردند.
«الف ـ 5 سطح درآمد روستاي ملوند از طريق آنقوزه چيني :
ايشان گفتند از لحاظ كل شهرستان طبس حدود 400 تا 450 خانوار درآمدشان از راه آنقوزه چيني تأمين مي‌شود. كه از اين تعداد به طور متوسط 30 تا 35 خانوار از روستائيان ملوند به آنقوزه چيني مشغولند. كه در اين روستا برداشت آنقوزه هم به صورت شيره و هم به صورت كشته مي‌باشد.
جدول 5: درآمد روستاي ملوند از طريق آنقوزه چيني »
| نام محصول | ميزان برداشت شيره هر خانوار در سال (كيلوگرم ) | ميزان برداشت كشته هر خانوار درسال (كيلوگرم ) | كل برداشت شيره و كشته روستاي ملوند ( كيلوگرم) | ميزان درآمد هر خانوار در سال ( ريال ) |
| آنقوزه | 20تا 30 | 70 ـ 100 | 2900 | 000/000/10ـ 000/000/150 |
لازم به ذكر است كه قيمت هر كيلو شيره 200000 ريال و هر كيلو كشته 70000 ريال مي‌باشد.
تهیه کنندگان :فرهاد شهبازيان، امير سليماني، امين طلاقي، مريم شاطريان