نقوش و طرح های فرش

نقش قالی

نقش قالی یکی از عوامل با اهمیت و در خور توجه که شهرت قالی های این سرزمین را جهانگیر کرده است نقش های دلپذیر و طرح های بی مانند و متنوع آنهاست . هر تخته فرش ایرانی دارای نقش مختص به خود است به گونه ای که صدها و هزاران طرح دلفریب را در مجموعه فرش های ایرانی می توان یافت که هر کدام از آنها در نوع خود در کمال زیبایی و تنوع رنگی هستند.

طراحان با ذوق این مرز و بوم در برخورد با فرهنگ ها و هنرهای اقوام مهاجر و مهاجم به این کشور با هوشمندی و بی ادعایی خاص خود گزیده ترین و دل پسندترین نقش های آنها را انتخاب و در طرح های مورد استفاده خویش گنجانیده و در نتیجه با ارائه ی طرح های تلفیقی و ابتکاری توانسته اند هنر نقش قالی ایران را آنچنان که شاهد هستیم به حد تعالی برسانند .

کار مشترک این طراحان همراه با عمل رنگرزان با تجربه و مهارت بافندگان هنرمند و با حوصله سرانجام به خلق پدیده ای زیبا و شکوهمند به نام قالی افسانه ای ایران منتهی شده است .

تکمیل و تعالی نقشه های فرش ایران به مرور زمان صورت گرفته است . بنابر شواهد تاریخی فرش های ایران تا حدود چهار صد و پنجاه سال پیش (مقارن سلطنت شاه طهماسب) با طرح های هندسی بافته می شدند و شاید تا حدودی بتوان گفت تنها بعد از این زمان بود که طرح هایی با خطوط منحنی و دوار در نقش قالی ایران وارد شد و هنر نقش قالی مانند دیگر هنرهای زیبا به حد کمال خود رسید .

هنر طراح ایرانی گاهی با ترسیم نقش های سمبلیک و نمادین مانند انواع اسلیمی ها مقاصد خود را در طرح های قالی منعکس کرده و جانوران افسانه ای و حقیقی چون اژدها ، فیل و مار را با این شکل ها مجسم کرده است . گاهی نیز بی هیچگونه تمهیدی تصویرهای واقعی موجودات زنده مانند شیر ، اسب ، آهو ، گورخر و پرنده های گوناگون را در صحنه هایی از طبیعت و شکارگاه و مجالس بزم وارد کرده و با این تصاویر شاخه ها و درختانی مملو از شکوفه ها ، گل ها و میوه ها را در لابلای استخوان بندی طرح که همان ترکه های اسلیمی ، ختایی ها ،  حاشیه و لچک و ترنج باشند با حرکاتی استادانه و حساب شده به چرخش در آورده است .

شاید در بادی امر به نظر رسد که اشکال این گل ها و بوته ها مشابهتی با اصل طبیعی خود ندارند ولی با مختصر دقتی گل های انار ، سوسن ، نرگس ، صدتومانی ، محمدی ، تاج الملوک و مینا و درخت های بید ، نخل و سرو و مانند آن در متن فرش می توان تشخیص داد . حاصل آنکه این شکل ها را طراح نقش قالی با ذوق و سلیقه ی علاقمندان فرش و طبیعت و ذات قالی تا حدودی انتزاع و آرایش کرده و در زمینه طرح آورده است .

طرح های جالب قالی ایران و رنگ آمیزی متعادل و موزون آن سال های درازی است که مقبول طبع علاقمندان فرش است و امروزه تقریبا بیشتر مراکز قالی بافی دنیا با آگاهی از این اقبال جهانی فرش های خود را برابر با طرح های ایران می بافند و کوشش چندانی نیز در ارائه طرح های جدید معمول نمی دارند . زیرا به بهترین آنها دست یافته اند .

به استثنای طرح های منظره ای و چهره بافی بیشتر فرش های ایران به صورت متقارن است و در بیشتر حالات طرح کامل یک فرش ، تکرار یک چهارم سطح آن است .

به طور معمول بیشتر فرش های ایران حاشیه دارند که تعداد و ابعاد آنها بسته به منطقه های گوناگون فرش بافی تغییر می کند و تعداد آنها 3 تا 6 و گاهی نیز تا 15 ردیف می رسد. معمولا یکی از آنها حاشیه اصلی و با عرض بزرگ تر بوده و بقیه حاشیه های جانبی ، بیرونی و درونی هستند که اصطلاحا آنها را حاشیه ای محافظ نیز می خوانند و گاهی نیز ممکن است مانند یکی از فرش های سفارشی و جدید بافت اصفهان و کاشان و کرمان بدون حاشیه باشند.

منبع
افسانه جاویدان فرش ایران

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا