200 اصطلاح و مفهوم فرش(5)
حاشیه ( نقش )بخشی از قالی که متن را احاطه کرده است و در این بخش نوارهای پهن و باریکی طراحی می شود که همچون قابی زیبا ، نقش و نگار متن قالی را در بر می گیرد و بر زیبائی آن می افزاید .
حاشیه ها ازاهمیت خاصی برخوردارند و در قالی ها به تعداد متفاوت طراحی می شوند که تعداد 3 و 5 متداول است . حاشیه میانی در مقایسه با سایر حواشی پهن تر در نظر گرفته می شود .
حاشیه پهن
حاشیه ای که درمیان حواشی باریک طراحی می شود و حاشیة اصلی قالی محسوب می گردد . هماهنگی نقوش این حاشیه با نقوش متن قالی نشان از حسن سلیقة طراح یا بافندة ذدهنی باف دارد . در برخی موارد در میان نقوش این حاشیه کتیبه ای طراحی می شود که درخصوص قالی اطلاعاتی نظیر : نام سفارش دهنده ، بافنده ، سال بافت ، محل بافت و غیره درج می شود. بافندگان ترکمن این حاشیه را «اعلم» یعنی دست نوشته را بایستی مشاهده کرد گویند.
حاشیه اصلی(نقش)
← حاشیة پهن
حاشیة بزرگ
← حاشیة پهن
حاشیة میانی
← حاشیة پهن
حاشیة باریک
به حاشیه هایی اطلاق می شود که در طرفین حاشیة پهن قرار دارند . این حاشیه را حاشیة فرعی یا کناری نیز می گویند.
حاشیه کوچک
←حاشیه باریک
حاشیه فرعی
← حاشیه باریک
حاشیه بیرونی
اولین حاشیه بعد از کناره و لوار قالی
حاشیه درونی
اولین حاشیه از طرف متن قالی
حوض ( نقش )
همان طرح آب نما است با این تفات که بدون جوی آب است . حوض طراحی شده معمولاً سطحی محدود دارد و چهار خیابان مشجر نیز دراطراف آن مشاهده می شود .
حصیری باف
نوعی بافت است که الیاف تار و پود به صورت یک در میان زیر و رو شده و از لابه لای یکدیگر عبور می کنند . شیرازة برخی از قالی ها خصوصاً قالی های تخت بافت به صورت حصیری باف هستند .
حیوانات افسانه ای ( نقشمایه )
طرحی از حیوانات افسانه های چون سیمرغ ، اژدها ، شیر بالدار
ختایی ( نقش )
از جمله نقوش گیاهی سنتی است که ساقه ای حلزونی شکل دارد و انواع گل و برگ بر روی آن قرار گرفته است . انواع گل های شاه عباسی ، گل اناری ، برگ مویی و برگ های متنوع دندانه دار ، شعله ای و غنچه های گوناگون از جمله عناصر تشکی دهندة این نقش می باشند . برخی این نقوش را به شهری در چین به نام « ختا » نسبت داده اند و برخی دیگر معتقدند که به علت آنکه این نقوش در جهت خلاف حرکت بنداسلیمی طراحی می شود نام « ختایی » را بر آن نهاده اند .
خشتی
طرح کلی متن حاشیة قالی که از خشت های مربع شکل تشکیل شده است . دراین طرح خشت ها یا قاب های مربع شکل با گل و برگ ، مناظر و سایر نقوش تزیین می شود . خشتی مجلسی همان طرح خشتی است که د رداخل خشت ها یا قاب هایمربع شکل منظره و یا مجلسی از یک داستان به تصویر کشیده شده است .
خط کوفی- معقّدی
نوعی ازخط کوفی که دارای تزیینات و بندهای گره خورده ای است . این نوع خط در کاشی کاری ، گچ بری و قالی بافی خصوصاً در متن و حواشی قالی های سجاده ه ای کار برد دارد . این خط به نام خط ( مقفّل ) یا ( قفلی ) نیز معروف است .
خورشید آریایی
خورشید آریایی یا گردونة خورشید ، نشانة آریایی معروف به « سواستیکا » از کهن ترین نقشمایه های باستانی است که در اکثر تمدن های کهن یافت می شود . در چین علامت شادکامی و خوشبختی و در ایران و هند ، مظهر و نشانة نمادین خورشید بوده است . از قدیمی ترین دستباف ایرانی که این نشانه در آن بهکار رفته ، پارچه ای است از دوران اشکانیان که از گورهای خمره ای درشهرستان گیرمی در استان اردبیل به دست آمده است . ← تصویر دارد .