رنگ و رنگرزی

رنگ های شیمیایی

گسترش صنعت نساجی و قالی بافی در قرن نوزدهم و نیاز روز افزون این صنایع به رنگ های ارزان و متنوع با کاربرد آسان لزوم کشفیات سریعی را در زمینه رنگ های شیمیایی مصنوعی ایجاب می نمود.

برای دستیابی به این هدف دانشمندان شیمی پژوهش های پردامنه ای را شروع کردند تا این که اولین رنگ مصنوعی توسط پرکین « William Perkin » کشف شد و در سال 1856 به بازار آمد . در پی آن در سال 1869 ترکیب مصنوعی آلیزارین ( ماده رنگی موجود در ریشه روناس ) به وسیله دو نفر شیمی دان به نام های گرابه « Carl Graebe » و لیبرمان « Karl Lieberman » ساخته شد . در سال 1897 نیل مصنوعی که توسط بایر «  Friedrich Bayer » شیمست معروف آلمانی کشف شده بود به صورت تجارتی وارد بازار شد . در ابتدای پیدایش و ساخت رنگ های شیمیایی تعداد آنها بسیار محدود بود ولی باپیشرفت علم شیمی رنگ های گوناگون با قابلیت مصرف برای تمام الیاف مصنوعی و طبیعی ساخته شد و به بازار آمد .

رنگ های شیمیایی بعد از پیدایش به سرعت در کارگاه های رنگرزی رواج پیدا کردند متاسفانه استفاده از برخی از این رنگ ها که به نام رنگ های جوهری و یا آنیلینی معروف هستند لطمه ی فراوانی به صنعت قالی بافی ایران وارد کرد . این سری رنگ ها در مقابل نور و آب به هیچ وجه ثبوتی ندارد و تنها به علت ارزانی و شفافیت و همچنین سهولت کاربرد در ابتدا به میران نسبتا وسیعی در کارگاه های رنگرزی مورد استفاده قرار گرفتند .

بر خلاف تصور عده ای که کلیه رنگ های شیمیایی مصنوعی را به نام رنگ های آنیلینی می شناسند ، رنگ های آنیلینی فقط به گروه کوچکی از ترکیبات شیمیایی که در اطراف حلقه بنزن تشکیل می شوند گفته می شود .

بی ثباتی رنگ های جوهری در مقابل نور و آب موجب آن شد که تصور شود که کلیه رنگ های مصنوعی در مقابل این گونه عوامل نا مساعد دارای واکنش نا مطلوب هستند در حالی که حقیقت امر این است که به جز رنگ های جوهری سایر انواع این رنگ ها در مقایسه با گروه رنگ های طبیعی در بسیاری از موارد واکنش قوی تری نسبت به نور و آب از خود بروز می دهند .

در سری رنگ های شیمیایی به غیر از رنگ های قلیایی و همچنین رنگ های اسید قوی که موجب ضغیف شدن الیاف می شوند و یا رنگ های راکتیو که کاربرد آنها بیشتر بر روی الیاف سلولوزی در صنایع نساجی است ، سایر رنگ های شیمیایی از قبیل گروه رنگ های خمی (مانند نیل مصنوعی) دارای ثبات خوبی در مقابل نور و آقتاب هستند . همچنین رنگ های کرومی از سری رنگ های شیمیایی بسیار با ثابتی هستند که به میزان فراوانی در رنگرزی مصرف می شوند .

تابش مستقیم اشعه ی آفتاب در یک مدت طولانی بر روی الیاف رنگی و فرش هایی که با این رشته بافته شده باشند ایجاد رنگ پریدگی می نمایند . در صورتی که تمامی سطح فرش بصورت یکنواخت در معرض تابش واقع شود اشکال عمده ای بروز نمی کند ولی هرگاه قسمتی از سطح فرش مانند حاشیه ی مجاور یک پنجره در یک دوره ی طولانی تحت تاثیر تابش قرار گیرد فرش دو رنگ شده و در نتیجه در زیبایی و ارزش تجاری آن تاثیر زیادی باقی خواهد گذاشت . اشکال بزرگ تر آن است که این الیاف در مقابل شست و شو نیز پایداری لازم از خود نشان نمی دهند . شست و شوی فرش یک عمل اجباری است که در طول حیات فرش مکرر صورت می گیرد . در صورتی که الیاف آن در مقابل عمل شست و شو فاقد ثبات لازم باشند قسمتی از رنگ های خود را در این مرحله از دست می دهند و بسیاری از مواقع این رنگ های اضافی به سایر قسمت های فرش سرایت کرده و باعث خسارت عمده می شوند . الیاف رنگی فرش در مقابل عوامل سایش نیز باید از ثبات کامل برخوردار باشند . چون الیافی که با توان سایشی کم در بافت فرش به کار می روند در اثر مرور زمان و با پا خوردن رنگ خود را از دست می دهند و در نتیجه فرش کم رنگ و بور می شود.

منبع
افسانه جاویدان فرش ایران

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا